17 траўня я правяла сваю першую паўнамаштабную, як я аб ёй думала, экскурсію. І хаця спачатку я распавядала не так ўпэўнена яе мне б хацелася, хутка я асвоілася і ўсе пайшло лепш. Нягледзячы на дрэннае надвор'е (страшэнны вецер і холад) у нас атрымалася пабачыць і пачуць 16 відаў птушак. Нажаль, салавей падчас экскурсіі не заспяваў...я канешне была засмучана гэтым фактам. Аднак, літаральна праз пяць хвілін як мы аб'явілі канец усей падзеі салаўіная песня загучала аж з двух бакоў. Бывае і такое...Для мяне экскурсія прайшла добра, спадзяюся цікава было і слухачам.
Салавей усходні (Luscinia luscinia). Фотаздымак Д. Якубовіча
Напярэдадні экскурсіі ў межах "Салаўіных вечароў" я вырашыла пацікавіцца песняй нашага лепшага спевака. Кожны ведае, што песня нашага, а значыць, усходняга салаўя, складаецца з розных кален. Аднак далека не кожны ведае іх назвы, а тым больш можа адрозніць адно калена ад другога. Звычайна песня салаўя складаецца з 5 - 10 кален, і толькі ў некаторых птушак колькасць кален у адной песне можа дахадзіць да 20, аднак гэта выключэнні. А сам каленны рэпертуар у адной птушкі можа быць куды большым. Некалькі кален складзеных разам і есць песня. Звычайна яна займае усяго некалькі секунд. У салаўя бывае ад 10 да 20 песен (праўда сустракаецца і да 100), усе яны строга вызначаныя. Гэта значыць імправізацыі ў песні няма, усе калены дакладна на сваем месцы і ў сваёй паслядоўнасці.
Песня салаўя пачынаецца з запеўкі, называецца яна пачынам. Ён пачынаецца з цыкаючага альбо брынкаючага гука, за якім ідзе моцны флейтавы склад. Асабліва ўдалы пачын называюць прыёмам. Менавіта ён уславіў знакамітых курскіх салаўёў. Пасля пачына ідуць свісты, разнастайнасцей якіх шмат. Большасць з іх аб'яднаныя ў групы візгавы свіст (віў-віў), ліпушка (ліп-ліп), іўлеў свіст (іў-іў), ваўчковы свіст (уіць-уіць). Пасля гучаць больш нізкія свісты - дудкі. Менавіта па ім звычайна ацэньваюць песню салаўя - гэта найбольш гучныя і выразныя калены. Ёсць і свае разнастайнасці дудак: пярэднія (гучаць самымі першымі), пасля іх ідуць вадапойныя дудкі (гучаць як пью-пью). У сваю чаргу вадапойных дудак таксама шмат - срэбраныя, двайныя, рэдкія і інш.. Пасля вадапойных птушка пераходзіць на пошчакавыя і лугавы дудкі. Гэта самыя складаныя калены песні. Нічога дзіўнага, што сярод іх есць таксама свае разнастайнасці (філіпава, кірылава, белкавая, клыканне). Найбольш рэдкімі, а таму і каштоўнымі лічуцца воранава, голубава дудкі, зязюлін пералет, лесунова дудка. Звычайна яны знаходзяцца ў сярэдзіне песні і з'яўляюцца яе вяршыняй. Разам з імі ў цэнтральнай частцы песні салаўём вымаўляюцца "помаркі" і "мелоча". Можна палічыць іх бракам, аднак на самой справе менавіта гэтыя гукі надаюць песне салаўя тое гучанне, што мы так любім. "Мелоча" з'яўляюцца як бы правобразамі кален. У маладой птушкі ўся песня складаецца менавіта з такіх гукаў, якія потым мадэрнізуюцца ў скончаныя калены. У дарослых птушак новы гук песні таксама спачатку спрабуецца на поўголаса, так ён шліфуецца і толькі пасля гэтага вымаўляецца з поўнай сілай. На "мелочах" песня не сканчаецца і птушка зноў пераходзіць на дудкі, цяпер заднія. Сканчаецца песня "раскатамі", "дробямі" і "стукотнямі". Апошняя песня канцэрта сканчаецца самымі моцнымі "раскатамі", пасля чаго птушка замаўкае і робіць перапынак на адпачынак альбо кармленне.
Магчыма вось так адразу, сказ за сказам, інфармацыі дужа шмат. Аднак калі задумацца як гэта цікава, людзі далі ўсе гэтыя надзвычайна дакладныя назвы кожнаму калену, кожнай складаючай песні. Тая песня, якую ўсе ведаюць з дзяцінства, як мне здаецца, зусім не такая простая. І канешне не абавязкова ведаць і адрозніваць кожнае калена, аднак пагадзіцеся, што прыемна пранікнуць крыху глыбей у таямніцы птушынага спеву.
(1).jpg)
